علل کمرویی دانش آموزان
فصل اول
بررسی کمرویی دانش آموزان
یکی از مشکلات رفتاری کودکان، کمرویی است که بر خلاف سایر مشکلات ظاهراً رفتاری آزار دهنده نیست و نه برای خانواده و نه محیط مدرسه مشکل‌ساز نیست و گاهی نیز به عنوان یک حسن از آن یاد می‌شود،
اما متأسفانه استمرار یک اختلال رفتاری است که در بسیاری از مواقع نه تنها مانعی برای شکوفایی قابلیت ها، خلاقیت ها و ایفای مسئولیت‌های کودک در آینده می‌شود بلکه می‌تواند تأثیر مستقیمی بر روی رفتار های اجتماعی فرد داشته باشد و در مواقعی نیز باعث می‌شود که او از حق و حقوق خود بگذرد.
در کمرویی، کودک فقط به خود توجه داشته و از مواجه شدن با دیگران دچار ترس و نگرانی می‌شود.این حالت گاهی به قطع ارتباط و گاهی به ارتباط ناقص تبدیل شده و موجب آزار فرد کمرو می‌شود و کم کم اعتماد به نفس وی کاهش یافته و دچار مشکلات دیگر رفتاری نیز خواهد شد . پیشگیری، شناسایی و درمان کمرویی امری بسیار مهم است، چون این اختلال با گذشت زمان پیچیده‌تر و درمان آن مشکل‌تر می‌شود. لذا اگر شناسایی زودتر انجام گیرد، درمان نیز سریع‌تر خواهد بود.
تعریف کمرویی: کمرویی به مفهوم احساس ناراحتی کردن از بودن در جمع است.
کمرویی، صفتی است که فرد به خاطر ترسویی، احتیاط‌کاری و عدم اطمینانش، از نزدیک شدن به دیگران خودداری می کند.فرد کمرو هشیارانه از مواجهه با افراد یا چیزهای مشخص یا انجام کاری همراه آنان بیزار است.
در گفتار یا کردار خود ملاحظه‌کار است، از ابراز وجود بیزار است و به طور محسوسی ترسوست. کمرویی یک توجه غیرعادی و مضطربانه به خویشتن در یک موقعیت اجتماعی است که در نتیجه‌ی آن، فرد دچار نوعی تنش روانی ـ عضلانی می‌شود و شرایط عاطفی و شناختی‌اش متأثر گردیده، زمینه‌ی بروز رفتارهای خام و ناسنجیده و واکنش‌های نامناسب در وی فراهم می‌شود. به دیگر سخن، پدیده‌ی کمرویی به یک مشکل شخصی و آزاردهنده‌ی روانی ـ اجتماعی مربوط می‌شود که همواره به صورت یک ناتوانی یا معلولیت اجتماعی ظاهر می‌گردد. به کلام ساده، کمرویی یعنی «خودتوجهی» فوق العاده و ترس از مواجه شدن با دیگران؛ زیرا کمرویی نوعی ترس یا اضطراب اجتماعی است که در آن، فرد از مواجه شدن با افراد ناآشنا و ارتباطات اجتماعی گریز دارد. بنابراین:
- کمرویی، روبه‌رو شدن با افراد جدید را برای فرد، نگران‌کننده و دشوار می‌کند.
- کمرویی، وارد شدن به اماکن جدید و کسب و کار و تجارت تازه را برای فرد سخت می‌نماید.
- کمرویی، مخفی شدن از انظار و احساس عجز در عین توانمندی را سبب می‌شود.
- باید توجه داشت که احساس کمرویی افراد همیشه در برابر انسان‌ها متبلور می‌شود نه در برابر حیوانات، اشیا و موقعیتهای طبیعی و جغرافیایی.
نشانه‌های کمرویی
الف ) در کمرویی های ناشی از ضعف اراده، شخص دچار بی‌حوصلگی می‌شود. میلی به شرکت در بحث‌هایی که حتی به خود وی مربوط می‌شود، ندارد.
گاهی حتی به انجام دادن کارهای روز‌مره نیز تمایل ندارد. مسائل و مشکلات خود را با فرار از موقعیت و یا با پرخاشگری حل می‌کند. چنین افرادی در ازدواج با مشکل روبرو می‌شوند; چون به علت ضعف در تصمیم‌گیری، عملا” همه کارها را به دیگران محول می‌کنند و اجازه دخالت در امور خصوصی خود را به دیگران می‌دهند.
ب) معمولا” افراد کمرو از حرف زدن در جمع وحشت دارند. از شوخی کردن با دیگران پرهیز می‌کنند و دوری و گوشه‌گیری از مردم را ترجیح می‌دهند. فرد کمرو اگر شاهد مشاجره و داد و فریاد دو نفرباشند مضطرب می‌شود و یا ممکن است به واسطه ترس و هیجان زیاد، حق را به فرد قوی‌تر بدهد. چنین اشخاصی معمولا” جرات شرکت در امتحانات شفاهی و کنفرانس‌ها و بحث‌های کلاسی را ندارند.
ج) گاهی فرد برای پنهان کردن ضعف‌های شخصیتی و ناتوانی‌های خود در روابط اجتماعی، دست به یک رشته فعالیت‌هایی برای اثبات وجودخویشتن می‌زند. مثلاً فردی که هنگام سخن گفتن، به شیوه‌ای اغراق‌آمیز ازقدرت بیان و نفوذ کلام استفاده می‌کند، می‌خواهد خود را مهم و برتراز دیگران نشان دهد. حتی مواقعی نیزکه فرد به شیوه ای غیر قابل انتظار از طریق مسخره کردن، سعی دارد خود را به شکلی تصنعی مطرح کند، احتمال زیادی وجود دارد که برای جبران عدم اعتماد به نفس و احساس کمرویی در خود دست به این اعمال می‌زند.
د) معمولاً در افراد کمرو، هوشیاری و دقت و توجه به حداقل می‌رسد
می‌رسد. ترس و وحشت فوق‌العاده وفشار درونی، عقل و هوش فرد را درهاله‌ای از ابهام فرو می‌برد.
ه) این افراد در ابراز عقاید، علایق و احساسات خود دچار مشکل هستند و دربسیاری از مواقع درخواستها ومخالفتهای خود را بیان نمی‌کنند که طبیعتاً این امر هم فشار درونی را برای آنها به دنبال دارد.
و) نشانه و جلوه‌های فیزیولوژیک مانند عرق کردن، خشک شدن بزاق دهان و فرو بردن مکرر آب دهان، انقباض عروق – که پریدگی رنگ صورت را به وجود می‌آورند – ناراحتی‌های مهم تکلم و تنفسی ،گرفتگی گلو و ارتعاش انگشتان و ….(معصومه بذل،۱۳۸۸)
کمرویی علل مختلفی دارد، بعضی از آنها از این قرارند:
- وجود فرد کمرو در خانواده مثل پدر یا مادر کمرو و الگوگیری کودک از او
- تحقیر کودک در خانه و مدرسه
- برچسب کمرویی به کودک زدن و تلقین کمرویی به او
- مقایسه کودک با دیگران
- توقع بیش از حد از کودک داشتن
- تجارب منفی کودک در موقعیتهای مختلف
- نقل مکان های مکرر خانواده
- آرمان گرایی والدین و یا جامعه
برخی از علل کمرویی کودکان ممکن است ناشی از یک علت و یا آمیزه‌ای از چند علت زیر باشند
۱)وراثت: برخی از محققان عقیده دارند فیزیولوژی مغز کودکان خجالتی بر رفتار آنها تأثیر می‌گذارد. هم‌چنین ژن‌ها هم می‌توانند تأثیر بسزایی در خجالت کودکان داشته باشند. لذا ی‌بینیم که اغلب کودکان خجالتی دارای پدر و مادر خجالتی می باشند که این صفت را از یکدیگر ارث برده‌اند.
باشند لذا می‌بینیم که اغلب کودکان خجالتی دارای والدین خجالتی می باشند که این صفت را از یکدیگر ارث برده‌اند.
۲) روابط خانوادگی : کودکانی که روابط و ارتباطات خانوادگی اجتماعی کمی دارند، از حضور در اجتماعات امتناع می ورزند. از طرف دیگر، والدین حمایت‌گر ممکن است با رفتارهای افراط‌آمیز خود، ترس حضور در موقعیتهای جدید را در دل فرزندان‌شان به وجود آورند . نگرانی بیش از حد مادر و مراقبت دائم او از فرزند موجب می‌شود که کودک از بازی با دوستان و کودکان دیگر محروم و منزوی شود. هم‌چنین سخت‌گیری بیش از حد نسبت به کودک و تنبیه و توبیخ او به دلایل بیهوده به خصوص در مقابل دوستان و همسالان او موجب ایجاد عدم اعتماد به نفس و احساس کمبود در کودک می‌شود و در نتیجه کودک ترجیح می‌دهد در مقابل دیگران حاضر نشود.
۳) فقدان تعاملات اجتماعی: کودکانی که از جمع و اجتماع دور نگه داشته شده‌اند، ممکن است از بودن در بین سایرین احساس ناراحتی و فشار کنند. آنها فاقد مهارت‌های اجتماعی مطلوب هستند و چون نمی‌دانند در جمع چه باید بکنند، لذا ترجیح می‌دهند در گوشه‌ای تنها و ساکت بنشینند . زمانی که کودک تابع بزرگترها باشد و نظارت شدیدی بر کارهای او شود، احساس ناتوانی در داشتن استقلال و تصمیم‌گیری‌های شخصی می‌شود.
۴) احساس کمبود: احساس کمبود کودک از مهمترین دلایل خجالت در کودکان محسوب می‌شود. این احساس به دلیل وجود برخی از عیوب جسمی مانند چاقی، ضعف شنوایی و بینایی، کوتاهی قد و یا بلندی بیش از اندازه قد به وجود می‌آید.
