تکنیک‌های رفتار با کودک لجباز
لجبازی و سرکشی کودک و نوجوان
برخی از نوجوانان با وجود آنکه والدین‌شان اصول اخلاقی و تربیت صحیح را به کار می‌گیرند و تا حد زیادی فرزندان خود را از آسیب دنیای اطراف حفظ می‌کنند ولی باز هم به معیارهای والدین خود پشت می‌کنند و آشکارا بر ضد والدین خود سرکشی می‌کنند و تبدیل به فردی ناسازگار و لجباز می‌شوند. خانواده‌ای که فرزندی نوجوان و غیرقابل کنترل دارد، می‌تواند واقعاً دوران دشواری را طی کند.
همه نوجوانان در دوران نوجوانی با والدین خود مخالفت نمی‌کنند و تنها تعداد معدودی از نوجوانان به طور جدی دست به مخالفت و سرکشی می‌زنند. با این حال، اگر یک نوجوان با لجاجت و به طور دائمی به سرکشی بپردازد باید به طور جدی به آن پرداخت و عامل پدیدآورنده چنین سرکشی و لجبازی را جستجو کرد.
از علل اصلی سرکشی نوجوانی، محیط آشفته و متشنج خانواده است. نوجوانی که با افراد آکنده از روحیه افسرده و عصبی خانواده خود مواجه می‌شود، به احتمال زیاد خودش هم تحت تأثیر این روحیه قرار می‌گیرد. به‌طور مثال اگر یکی از والدین با همسر خود رفتاری خشونت‌آمیز داشته باشد، دیدگاه نوجوان نیز درباره زندگی به سمت تلخی و عصبیت می‌رود. حتی در برخی از خانه‌های به ظاهر آرام هم نوجوان ممکن است به دلیل فقدان محبت و علاقه در خانه دست به سرکشی بزند.
فواید بازی درکاهش لجبازی کودک و نوجوان
کودک و نوجوان در طول بازی توانایی حل مشکلات خود را پیدا می‌کند و به‌وسیله آن می‌تواند اعتماد به نفس و روحیه استقلال‌طلبی را در خود پرورش دهد.
از طریق بازی می‌توان نکات قوت و ضعف و مشکلات کودکان را شناخت و سپس به درمان و اصلاح مشکلات رفتاری آنان اقدام کرد. بازی بهترین وسیله برای الفت و آشنایی با کودکان است و بدان وسیله به سادگی می‌توان با آنان ارتباط برقرار کرد. بازی به‌عنوان روشی برای درمان مشکلات رفتاری کودکان از جمله لجبازی، استفاده می‌شود.
بچه ها به دو دلیل لجبازی می کنند
بدآموزی از بزرگترها
کودک و نوجوان در مواردی می‌آموزند که مسائل و مشکلات خود را از راه زور و جبر حل کنند. جنبه‌های اکتسابی در کودکان سبب پدید آمدن حالات روحی خاصی است که کودکان را به انجام رفتارهای آن چنانی وامی‌دارد.
در مواردی کودکان و نوجوانان والدین خود را مورد آزمایش قرار می دهند و می خواهند بدانند آیا با آنها می توانند زور آزمایی کنند یا نه؟ کودکان برای در خواست و نیازشان از راه گریه و بهانه‌گیری اقدام می‌کنند.
تکنیک‌های رفتار باکودک و نوجوان لجباز
پدر و مادر لجباز کودک و نوجوانی لجباز بارمی‌آورند. پدر و مادری که حرف فرزندشان را گوش نمی‌کنند و در پی باز کردن فرزند از سر خودشان هستند، نباید توقع داشته باشند فرزندان حرف آنها را بشنوند.
ترساندن و تنبیه هرگز از فرزندانمان انسان بهتری نخواهد ساخت. تنبیه تنها باعث افزایش اضطراب در کودک و نوجوان است. وظیفه والدین آموختن کار خوب به فرزندان است، نه بازداشتن آنها از کار بد.
مطالعات نشان می‌دهد که اگر به کودک و نوجوان چیزی را مدام بگویید او هم شروع به مخالفت با شما می‌کند. در حالیکه اگر بعد از یکبار گفتن ادامه ندهید کودک هم آن را رها خواهد کرد. به‌عنوان مثال، وقتی روی میز می‌زند، اگر یکبار به او بگویید که “نزن پسرم” فوقش دو بار می‌زند و بعد آن را کنار می‌گذارد. ولی اگر بگوییم “نزن! نکن! من به تو نگفتم و …” کودک شروع به لجبازی می‌کند و آن را ادامه می‌دهد.
دقت کنید: پدر و مادر دو گوش شنوا می‌خواهد، نه یک زبان گویا. قرار نیست پدر و مادر متکلم وحده باشند. هر پدر و مادری که حرف می‌زند و گوش شنوایی برای شنیدن سخن فرزندش ندارد، کودک و نوجوانش را از پای خواهد انداخت.
به جای دستور دادن او را سر دوراهی قرار دهید. معمولا فرزندان لجباز، تمایل به سرباز زدن دارند و معمولا از حرفهای والدین خود سرپیچی می کنند.
تا یک سن خاص می توانید با دستور دادن، فرزندتان را مجبور به انجام کاری کنید!
اگر همواره به جای او تصمیم بگیرید و انتخاب کنید، فرصت یادگیری بعضی از مهارت‌ها را از او می‌گیرید.
وقتی می‌خواهید فرزندتان حرف شما را گوش بدهد باید فرامین خوبی بدهید. فرمان خوب ، فرمانی است که :
صریح باشد. مانند “لطفاً حوله را آویزان کن” به‌جای “ممکن است حوله را آویزان کنی؟”.
با لحن مثبتی صادر شود، مانند “لطفاً دستم را بگیر”، به‌جای “ندو”.
یک قسمتی باشد. “لطفاً لباست را بردار”، به‌جای ” وقتی برگشتی باید لباست را داخل کمد وظرف غذا را داخل آشپزخانه و کتابهایت را روی میز بگذاری”.
واضح و دقیق باشد. مانند “دوست دارم آرام روی صندلی فروشگاه بنشینی و به چیزی دست نزنی”، به‌جای “دوست دارم پسر خوبی باشی”.
مناسب سن کودک باشد. مانند “یک سیب از توی دیس بردار”، به‌جای “یک چیزی از توی آشپزخانه بردار و بخور”.
مودبانه و محترمانه باشد. مانند “لطفاً مسواک را بده”، به‌جای “همین حالا مسواک را بده”.
کودک بتواند فوری آن را انجام دهد. مانند “لطفاً برو بخواب”، به‌جای “دوست دارم فردا به‌موقع بیدار شوی”.
فقط در مواقع ضروری صادر شود. مانند “وقتی کودک روی کاناپه بالا و پایین می‌پرد، گفته شود: “لطفاً بنشین”.
راه حل‌های ساده برای کنترل لجبازی درکودک و نوجوان
نصیحت‌های مستقیم و سرزنش آمیز در این دوره اثر بسیار مخربی بر رفتار نوجوان دارد. به‌دنبال راه‌های غیرمستقیم برای تذکر باشید. اگر نکات مثبت او را کمرنگ ببینید و در عوض بر نکات منفی اخلاقی و روحی او تمرکز کنید، به او یک سرنخ برای لجبازی خواهید داد. چرا که به او آموزش می‌دهید که روی نکات منفی تمرکز کند. اگر او را با کسی مقایسه کنید، او نیز شما را با دیگر والدین مقایسه خواهد کرد.
یکی از مهم‌ترین و موثرترین راهکارها برای حل مسائل دوران بلوغ و نوجوانی، برقراری رابطه نزدیک و صمیمی میان نوجوان و والدینش است.
کودکان و نوجوانان برخلاف آن چیزی که به نظر می‌آید، از پذیرفتن مسئولیت‌های کوتاه، مورد علاقه و مهم لذت می‌برند. چنین مسئولیت‌هایی را به آنها بسپارید و در ازایش تشویق و تشکر را فراموش نکنید. اما در سپردن مسئولیت به نوجوان مراقب باشید که چه مسئولیتی و در چه زمانی به نوجوان واگذار می‌شود. چه اینکه اگر انتخابتان صحیح نباشد، او را دلزده خواهید کرد، پس علایق و خصوصیات او را خوب بشناسید.
برای هر مخالفت یا موافقت با هر مسئله‌ای که در محیط خانواده مطرح می‌شود، دلیل قانع کننده و منطقی داشته باشید و متقابلاً با دلیل و انتقادها و مخالفت‌های نوجوانتان با روی باز برخورد کنید.
تا جاییکه ممکن است به فرزندان دستور مستقیم ندهید، بلکه فرصت انتخاب‌های مختلف به او بدهید. خوبی این روش آن است که شما موارد انتخابی را کنترل می کنید و در هر حال هر انتخابی که او انجام دهد، مورد رضایت شماست و این امکان انتخاب، فرزندتان را که تشنه استقلال و خودگردان بودن است راضی می کند. بگویید احساساتش را درک می‌کنید: بچه‌های لجوج در مورد درست و اشتباه بودن افکار و اعمالشان بسیار سرسخت هستند، اگر به نتیجه‌ای برسند حس می‌کنند که باید از آن دفاع کنند. شما هر چه سخت‌تر سعی کنید که آنها را متقاعد سازید، مخالفتشان قوی‌تری خواهد شد. در چنین مواقعی موقعیت آنها را تصدیق و نشان دهید که احساساتشان را درک می‌کنید.
